Góry Opawskie – po czeskiej stronie

Południowa, bardziej rozległa i wyższa część Gór Opawskich znajduje się po czeskiej stronie. Tam nazywana jest Zlatohorską Vrchoviną. Krajobraz różni się tutaj od polskiej części. Góry są wyższe, doliny głębokie, a stoki górskie w wielu miejscach pokrywają łąki z pastwiskami dla bydła i owiec.

Granica pomiędzy Górami Opawskimi a Jesenikami i Górami Rychlebskimi biegnie następująco: na zachodzie opiera się ona na Białej Głuchołaskiej, na południu biegnie za Rejvizem wzdłuż Vrchovištnego Potoku, Bublavego Potoku i Černej Opavy, a następnie wzdłuż Opawicy. 

Zwiedzanie czeskich zakamarków Gór Opawskich polecamy zacząć od uroczego miasteczka Zlate Hory. Znajduje się ono około 4 km od polskiej wsi Jarnołtówek. Warto tutaj podjechać, aby ujrzeć to dawne górnicze miasteczko, uroczo położone u stópBiskupiej Kopy. Szczególną uwagę przykuwa najdłuższy na Śląsku, bo aż 350-metrowy rynek z barokową zabudową. Jeśli zastanawiacie się, jak niegdyś wydobywano tutaj złoto, to polecamy skansen górniczy wraz z ścieżką dydaktyczną. Zlate Hory będą świetnym punktem startowym zarówno na Biskupią Kopę jak również na najwyższy szczyt Gór Opawskich, na Pricny Vrch. Ostatnie kopalnie zamknięto w roku 1933. Pricny Vrch ma formę płaskiego grzbietu o długości około 3 km. Pętla na szczyt z miejscowości Zlote Hory zajmie Wam około 5,5 h.

Szlakiem kopalni złota i sztolni w Górach Opawskich

Od czasów średniowiecznych Góry Opawskie (Zlaté hory) były miejscem wydobycia metali, takich jak ołów, miedź, srebro czy piryt (ten szczególnie na potrzeby produkcji kwasu siarkowego) oraz przede wszystkim złota. Wydobycie, jak i obróbka rud przebiegały w najwyższej partii Góry Poprzecznej (Příčný vrch) – najwyższego szczytu Gór Opawskich – i jej okolicach. Wydobytą rudę zwożono do kruszarni, w których była miażdżona. Rozdrobniony materiał przepłukiwano w korytach płuczkowych. Uzyskany w ten sposób złotonośny szlich (koncentrat) gromadzono i raz w tygodniu, a w późniejszym okresie dwa razy na kwartał, przekazywano do biskupiej przetapialni, gdzie podlegał dalszej obróbce.

Czyste złoto oddzielano w procesie przepłukiwania, natomiast pozostały materiał, w celu usunięcia zanieczyszczeń, topiono z antymonem (złoto opadało na dno, natomiast zanieczyszczenia wypływały nad antymon, który po stwardnieniu, mechanicznie oddzielano od złota). Raz na kwartał następowało przeliczanie uzyskanego złota i przekazanie go do biskupiej mennicy.

Docieramy w miejsce zwane Velke Pinky. Są to ogromne leje, skalne zapadliska powstałe w wyniku odkrywkowego wydobycia złota w czasach bardzo dawnych oraz zapadnięć gruntu w czasach nam bliższych. Gdzieniegdzie stoją ostrzeżenia, ze cały teren jest tu podkopany, pod ziemia są ogromne komory i kolejne “pinki” mogą powstawać samoistnie, wiec żeby trzymać się szlaków.

Obszar wokół grzbietu Příčnej góry został w 1930 roku uznany za pomnik kultury. Jest terenem występowania szkód górniczych, pod którymi ciągnie się skomplikowany system chodników i komór, dochodzących do 250 metrów głębokości, stąd istnieje zagrożenie zapadnięć gruntu. W okolicach szybów należy więc poruszać się wyłącznie po wyznaczonych trasach.

Jak wydobywano kruszec w Górach Opawskich?

Pierwszym krokiem były prace poszukiwawcze, mające na celu znalezienie złoża, którego prognoza wydobycia zapewniała o ilości złota lub srebra pokrywającą koszty jego uzyskania. W przypadku pozytywnego efektu badań, można było przystąpić do wyznaczenia tzw. nadania górniczego, czyli obszaru przyznawanego górnikom do prowadzenia wydobycia. Rozmiary nadań były ściśle określone w prawie górniczym. W okresach najdawniejszych składały się one z pojedynczych łanów (obszar ok. 200 m.kw.). Przepisy określały również liczbę szybów i stanowisk dopuszczalnych w ramach jednego nadania. Kopalnię wyznaczano od miejsca znalezienia rudy. Jeśli tym miejscem był szyb, nazywano go szybem odkrywczym i zwykle stawał się on centralnym punktem kopalni, służąc do transportu górników, urobku i odwodnienia wyrobiska.
Wraz z pogłębianiem kopalni, coraz większym problemem stawała się właśnie woda, często więc, poniżej drążono bardzo długie sztolnie odwadniające.

Cala tutejsza okolica, zresztą jak sama nazwa miasta wskazuje, jest zryta sztolniami gdzie niegdyś kopano złoto. Stad różne jamy, zapadliska, korytarze, gdzie zalega do dziś trochę wody i kolorowych ściennych nacieków. Jest tez podziemne jeziorko w miejscu zalanego szybu.

Olověná štola (Ołowiana Sztolnia)

Kopalnia na górze Ołowiana Sztolnia (Olověná štola) utożsamiana z historycznie wzmiankowanym wyrobiskiem Hatschwatsch (lub Heztwetz) miała swój początek w mieszczącym się na grzbiecie szybiku, wokół którego występuje wyraźny nasyp. Pod nim wydrążono sztolnię odwadniającą, nazywaną obecnie Ołowianą. Jej parametry to 160 metrów długości i 40 metrów głębokości.

Nazwa sztolni wskazuje, że przedmiotem wydobycia był tutaj srebrnonośny galenit. Ołowiana Sztolnia od 1993 roku podlega ochronie jako pomnik kultury.

Táborské skály

Na grzbiecie Táborské skály natrafimy na dwie zasadnicze atrakcje turystyczne – naturalne, o kilkudziesięciometrowej wysokości skały oraz usypaną z kamieni wieżę.

Z tego kamiennego punktu widokowego rozciąga się panorama na pasmo Wysokiego Jesionika i jego najwyższy szczyt – Pradziad (1491 m n.p.m.). Przy dobrej widoczności można zobaczyć również Śnieżnik i Góry Złote (Rychlebské hory), Jezioro Otmuchowskie i Nyskie. Dobrze widoczna jest również Góra Parkowa wraz z wieżą kościoła w Podlesiu, Konradów i Głuchołazy.

Příčný Vrch (975 m)

Najwyższy szczyt całych Gór Opawskich (Zlatohorskiej Vrchoviny). Potężny masyw z płaskim, poprzecznym grzbietem o długości ponad 3 km (stąd nazwa) wznoszący się nad Zlatymi Horami.

Teren góry od średniowiecza związany jest z górnictwem. Wydobywano tutaj głównie złoto w kwarcytach oraz ołów, srebrno, miedź, piryt, żelazo itd. Jest to jedyna góra w Sudetach tak intensywnie eksploatowana górniczo. W podziemiach masywu znajduje się ponad 120 km korytarzy! Świadczy o tym wiele ogromnych zapadlisk (np. Velké pinky) oraz sztolni (np. Štola Marie Pomocná, Olovena Štola, Melchior,  Žebračka).

W przyszłości planuje się uruchomić podziemne trasy turystyczne. Jedna z nich już działa w Poštovní štola. Ostatnia kopalnia została zamknięta w latach 90. XX w.

Na długim grzbiecie Vrchu na północnym-wschodzie wyrastają atrakcyjne Taborskie Skały, spore kwarcytowe wychodnie z pięknymi i odległymi widokami oraz „kamienną piramidą”-punktem widokowym zbudowanym w 1886 r. Po drugiej stronie grzbietu wyrastają Hornické skály. Stoki szczytu były i są od wieków miejscem kultu religijnego. Sam wierzchołek nie jest widokowy, porośnięty świerkowym ciemnym lasem, a w pobliżu stoi przekaźnik telekomunikacyjny.  Świerkowe lasy na Příčným są obecnie wycinane z powodu inwazji kornika, z wyrębów otwierają się nowe perspektywy widokowe.

Zlatý Chlum (891 m) (pol. Złoty Pagórek)

Trzeci co do wysokości szczyt po czeskiej stronie Gór Opawskich wyraźnie górujący ponad miastem Jesenik i Doliną Białej Głuchołaskiej, która stanowi granicę z Górami Rychlebskimi. Wraz z Bílé skály, Bleskovcem oraz kilkoma innymi kulminacjami tworzy dość rozległy masyw rozciągający się pomiędzy wsią Rejviz a miastem Jesenik.

Górę porastają w dużej większości lasy świerkowe, obecnie bardzo trzebione z powodu inwazji kornika. Pojawiają się nowe perspektywy widokowe. 

Nazwa pochodzi od średniowiecznych kopalni złota znajdujących się na zachodnich stokach góry. Pierwsze wydobycie złota miało miejsce jeszcze przed 1200 r. i uzyskano wówczas około 800 kg złota. W 1510 r. kopalnie przejmuje rodzina Fuggerów spokrewniona z biskupem wrocławskim Janem Tchurzo, wydobycie trwa kilkadziesiąt lat. Złoto z kopalń zasila biskupie skarbce, pałace oraz kościoły. W kolejnych wiekach do XIX w. podejmowano się jeszcze prób wydobycia, jednak okazywało się ono nieopłacalne.

Poniżej wierzchołka Zlatego Chlumu w 1899 r. z inicjatywy Morawsko-Śląskiego Sudeckiego Towarzystwa Górskiego zbudowano 26 metrową okazałą kamienną wieżę widokową  Freiwaldauer Warte z rozległą panoramą m.in. na Jeseniky, Góry Rychlebskie oraz Góry Opawskie.

Powstało też schronisko turystyczne, spalone w 1955 r. Obecnie rolę schroniska przejął niewielki obiekt bufetu obok wieży widokowej.

W masywie Zlatego Chlumu odnajdziemy sporo odsłonięć skalnych. Do najciekawszych i najbardziej okazałych należą Čertovy kameny – kwarcytowe wychodnie o wysokości 40 m, których wierzchołek możemy zdobyć trasą turystyczną wspinając się po drabinkach i łańcuchach.

Z  Čertovych kamenów piękna panorama na Dolinę Białej Głuchołaskiej oraz Jeseniki i Góry Rychlebskie. Stoki Zlatego Chlumu obfitują także w kilkadziesiąt obmurowanych źródełek pochodzących jeszcze z początku XX w. 

Bliskie położenie miasta uzdrowiskowego Jesenik sprawia, że góra od wielu lat ma rozbudowaną sieć szlaków i infrastruktury turystycznej. Na stokach znajdują się także: schronisko przy Čertovych kamenach oraz restauracja i hotel na Křížový vrch (689 m).  Jest dość popularnym celem wędrówek.

Solná Hora (868 m) (pol. Solna Góra)

Szczyt znajdujący się na południe od masywu Biskupiej Kopy. Razem z Kravi Horą tworzą najbardziej rozległy masyw w Górach Opawskich, ciągnący się od wschodu na zachód.

Północne stoki góry stromo opadają w głęboką dolinę Osobłogi z miejscowościami Petrovice, Janov i Jindřichov; południowe w dolinę Opawicy, która stanowi tu granicę Gór Opawskich i Jeseników z wsiami Komora i Holčovice, zaś zachodni w głęboką Dolinę Złotego Potoku.

Górę do niedawna porastały głównie lasy świerkowe, obecnie teren po wycinkach porasta trawa tworząc krajobraz przypominający bieszczadzkie połoniny. Otwierają się stąd też widoki m.in na Biskupią Kopę (z tej perspektywy bardzo stromą) i Jeseniky, a przy dobrej widoczności na dalsze pasma Sudetów.

Bardzo widokowym, pięknym miejscem są górskie łąki – pastwiska z bydłem na zachodnim zboczu nad Heřmanovicami.

 Wierzchołek góry oznaczony jest metalową oraz kamienną tabliczką. Mimo kilku węzłów szlaków turystycznych góra jest odludnym i cichym miejscem, co ma swój urok.

Masyw składa się z wielu kulminacji są to m.in.: Končina (888 m),  najbardziej wyraźny Kutný vrch  (868 m),  Hřebenny (775 m) i Ďáblův kopec (664 m), wznoszący się bezpośrednio nad Petrovicami.  Na zachodnich stokach źródło ma Osobłoga, a w dolinie w Heřmanovicach Złoty Potok.

Graniczny Wierch 536 m. (Hraniční vrch)

Wieża widokowa na Granicznym Wierchu w Czechach zachwyca swoją nietuzinkową konstrukcją. Składa się z dwóch wież, których platformy widokowe na najwyższym piętrze połączone są ze sobą pomostem. Jest to ciekawe miejsce w Górach Opawskich, które przyciąga turystów, aby z najwyższego piętra zobaczyć widoki po czeskiej i polskiej stronie.